Programmalijn Professioneel Actorschap

Maatschappelijk krachtenveld

Sociaal werkers opereren in een maatschappelijk krachtenveld gevormd door verschillende actoren met verschillende belangen en perspectieven, die soms overlappen maar ook botsen. De sociaal werker heeft de taak om overheidsbeleid uit te voeren (state-agent), maar moet tegelijkertijd responsief zijn naar de noden en belangen van burgers (citizens-agent). Het laveren tussen deze twee verantwoordelijkheden kan leiden tot dilemma’s en dissonanties. Juist wanneer het schuurt, is het belangrijk dat sociaal werkers hun waarden en professionele standaarden van het sociaal werk niet uit het zicht te verliezen.

Sociaal werkers moeten zich dus voortdurend positioneren in een complex speelveld van belangen. Als het leven van overlevers te omschrijven is als ‘het opwaarts gaan tegen de stroom in’, kan het werk van sociaal werkers in die zin eerder omschreven worden als een ‘wildwaterbaan’. Sociaal werkers worden voortdurend alle kanten uit geduwd. Ze moeten zich weten staande te houden zonder hun eigen professionele integriteit te verliezen. Hun professioneel kompas dat gevormd wordt door professionele en persoonlijke standaarden en waarden, zorgt dat ze sterk in hun schoenen staan en niet kopje onder gaan.  

Professioneel actorschap

Het sociaal werk is per definitie een normatief beroep, zoals geschetst in de internationale definitie van het sociaal werk, de beroepsstandaarden en het nieuwe opleidingsprofiel. Deze professionele waarden en standaarden geven richting aan wat verwacht mag worden van actorschap vanuit een professioneel perspectief, maar duiden ook dat actorschap een professionele verantwoordelijkheid is.

Actorschap van sociaal werkers is relationeel en situationeel gesitueerd. Het professioneel handelen van sociaal werkers kan niet geïsoleerd bekeken worden. Het kan enkel geanalyseerd worden door het perspectief van overlevers, maar ook de omgeving mee te nemen. Actorschap krijgt immers in interactie met een ander vorm en kan dus ook pas goed begrepen worden door de bredere context mee te nemen in de analyse.

Sociale relaties vormen daarmee de structuur waar actorschap van sociaal werkers geanalyseerd wordt in programmalijn 3. Deze relaties kenmerken zich door afhankelijkheid, kwetsbaarheid, machtsverhouding, een emotionele dimensie en reflexiviteit. Deze dimensies zijn nooit statisch. Het werkt als een elastiek. Verschillende omgevingsfactoren, maar ook factoren in de sociaal werker zelf zorgen dat deze elastiek soms op spanning staat en op andere momenten loshangt.

Aanpak

In deze programmalijn gaan we klein kijken naar sociaal werk door de dagdagelijkse praktijk van sociaal werkers te onderzoeken. Door het handelen, de keuzes die sociaal werkers maken, en hoe ze deze keuzes legitimeren te onderzoeken beogen we een bijdrage te leveren aan de professionalisering van het sociaal werk. Voorbeelden van onderzoeksvragen waar wij ons mee bezighouden zijn: 

1. Hoe gaan sociaal werkers om met ethische dilemma’s in hun werk?
2. Hoe manoeuvreren ze tussen verschillende belangen en perspectieven op het werk?
3. In hoeverre handelen sociaal werkers vanuit professionele overwegingen en hoe legitimeren ze hun acties en beslissingen?
4. Welke varianten van actorschap en coping strategieën zien we terug in sociaal werk praktijken?

De uitgangspunten van de programmalijn Professioneel Actorschap zijn ook onderdeel van de beroepsvisie van onze opleiding Sociaal Werk, en de leervragen van het leeratelier Impact en het leeratelier Samenlevingsopbouw.