Programmalijn Professioneel Actorschap

Relationeel en institutioneel krachtenveld

Sociaal werkers en publieke professionals1 opereren in een relationeel en institutioneel krachtenveld gevormd door verschillende actoren met verschillende belangen en perspectieven, die soms overlappen maar ook botsen. Sociaal werkers en andere professionals in het publiek sociaal domein hebben de taak om overheidsbeleid uit te voeren (state-agent), maar moeten tegelijkertijd responsief en proactief zijn naar de noden en belangen van burgers (citizens-agent). Binnen hun professionele handelingsruimte maken professionals afwegingen en besluiten (moral-agent). Het laveren tussen de verantwoordelijkheden van ‘state’ en ‘citizen’ agent kan leiden tot dilemma’s en dissonanties. Juist wanneer het schuurt, is het belangrijk dat professionals hun professionele waarden en professionele standaarden niet uit het zicht verliezen.

Professionals moeten zich dus voortdurend positioneren in een complex speelveld van belangen. Als het leven van overlevers te omschrijven is als ‘het opwaarts gaan tegen de stroom in’, kan het werk van sociaal werkers en publieke professionals in die zin eerder omschreven worden als een ‘wildwaterbaan’. Zij worden voortdurend alle kanten uit geduwd. En moeten zich weten staande te houden zonder hun eigen professionele integriteit én beroepsidentiteit te verliezen. Hun professioneel kompas dat gevormd wordt door professionele standaarden en waarden, zorgt dat ze sterk in hun schoenen staan en niet kopje onder gaan.

Professioneel actorschap

Het sociaal werk is per definitie een normatief beroep, zoals geschetst in de internationale definitie van het sociaal werk, de beroepsstandaarden en opleidingsprofiel. Dit geldt ook voor professionals in het publiek sociaal domein en het beroepsstatuut dat hun professionele waarden en normen beschrijft. Deze professionele waarden en standaarden geven richting aan wat verwacht mag worden van actorschap vanuit een professioneel perspectief, maar duiden ook dat actorschap een professionele verantwoordelijkheid is.

Professioneel actorschap is relationeel en situationeel gesitueerd. Professioneel handelen kan niet geïsoleerd bekeken worden. Actorschap krijgt immers in interactie met anderen vorm en kan dus ook pas goed begrepen worden door de bredere context (relationeel én institutioneel) mee te nemen in de analyse.

Sociale relaties vormen daarmee de structuur waar actorschap van sociaal werkers en professionals in het publiek sociaal domein geanalyseerd wordt in programmalijn 3.

Benadering

Professioneel actorschap gaat dus over het in staat zijn als professional om regie te voeren over en verantwoordelijkheid te nemen voor je beroepspraktijk. Dit vereist een gedeeld beeld en zelfbewustzijn van waar het professioneel werk over gaat en omgevingsbewustzijn. Actorschap komt tot uitdrukking in voortdurend afwegen en handelen op basis van je professioneel vakmanschap, beroepsethiek en betekenisvolle betrokkenheid in afstemming op verschillende belanghebbenden (relationeel) in een sociale en institutionele context (situationeel). Actorschap krijgt dus gestalte in interacties en ontstaat in én beïnvloedt machtsrelaties.

In deze programmalijn gaan we klein kijken naar professionele praktijken in verschillende beroepscontexten te onderzoeken. Door het handelen, de keuzes die professionals maken, en hoe ze deze keuzes legitimeren te onderzoeken beogen we een bijdrage te leveren aan de professionalisering van het sociaal werk en het publiek sociaal domein.

De uitgangspunten van de programmalijn Professioneel Actorschap zijn ook onderdeel van de beroepsvisie van onze opleiding Sociaal Werk, en de leervragen van het leeratelier ‘Veerkracht en onmacht in gemeenschappen’, het leeratelier ’Transformatief leiderschap', het leeratelier ‘Interprofessionaliteit’ en het bijzonder lectoraat ‘Beroepsvorming Professionals in het Publiek Sociaal Domein’.