Rioolwater Kerkrade als vloeibaar goud

Een van die partners is Zuyd Hogeschool en daarom kregen veertien vierdejaarsstudenten van de opleiding Built Environment onlangs een kijkje in het riool van de toekomst. Hun eerste excursie van het studiejaar. Dat voelde extra goed na de lockdown. De studenten waren getuige van het sluiten van de waterkringloop voor de 133 aanwezige huishoudens. Het project is onder andere mogelijk gemaakt door twee Europese subsidies (UIA Super Circular Estate en LIFE Local Water Adapt).

Schaars drinkwater

Om de waterkringloop te sluiten, is het water opgedeeld in drie stromen: regenwater, grijs en zwart water. Grijs water is afkomstig uit de douche, wasbak en (af)wasmachine en zwart komt uit het toilet. Door die drie gescheiden op te vangen en afzonderlijk van elkaar te zuiveren, is het veel makkelijker water te hergebruiken. De adviseurs van Waterleidingmaatschappij Limburg (WML) en Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) zeggen dat extreem droge zomers zo bijvoorbeeld niet meer tot schaarste van drinkwater hoeven te leiden.

Zwart

De woningen op het onderzoeksterrein van SUPERLOCAL zijn allemaal zo duurzaam mogelijk gebouwd. In het ene geval met stukken beton of bouwpuin afkomstig van drie gesloopte flats. Elders zijn ze zo circulair mogelijk gerenoveerd. Strategisch adviseur Ad de Man van (WBL) legt stapsgewijs uit hoe de wc’s werken:

1. Met slechts 1 liter water zuigt het systeem de waterbesparende pot onder druk leeg in een fractie van een seconde.
2. Dit ‘zwarte water’ gaat samen met gemalen keukenafval via het vacuümriool naar een ondergronds verwerkingsstation.
3. In dit grondstoffenfabriekje wordt de organische stof omgezet in gas waarmee de installatie verwarmd wordt.
4. Het overgebleven slib kan, na ‘hygiënisering’, als meststof dienen op een naastgelegen lap grond waar de bewoners ooit hun eigen groenten kunnen verbouwen.

Grote klapper

Het zwarte water is nu nog geen bruikbare meststof voor die moestuin, maar De Man heeft goede hoop. “Al ons rioolwater gaat nu naar een van de 17 grote zuiveringsinstallaties in Limburg. Het slib dat daarbij vrijkomt, wordt verbrand. Omdat het slib van SUPERLOCAL minder zware metalen van bijvoorbeeld dakgoten of industrieel afvalwater bevat, is het kwalitatief beter. We gaan dit slib en het zuiveringssysteem de komende drie tot vier jaar goed monitoren. Het zou een grote klapper zijn als we hier straks regionaal een succesvolle meststof kunnen afzetten. Als we dat bereiken, hebben we een flinke stap gezet. Dat zou echt uniek zijn”, zegt De Man. 

Student Tim Caelen (22) ziet het al helemaal voor zich. “Tot hoever kun je zoiets opschalen”, vraagt hij. Diederik van Duuren promovendus en adviseur Strategie & Innovatie bij WML zegt dat er in theorie geen limiet aan zit. “Hier gaat het om een relatief klein aantal van 133 huishoudens. Elders in Europa verzamelen ze het zwarte water in buurten van zo’n 2.000 woningen. Je ziet dat ze daar behalve vermalen keukenafval bijvoorbeeld ook vetresten van restaurants eraan toevoegen. Dat levert zoveel energie op dat ze daar de hele wijk mee kunnen verwarmen.

Om de investering in zo’n decentraal systeem terug te verdienen, moet je eigenlijk minimaal 500 tot 1.000 woningen op het systeem aansluiten. Hier is dat niet het geval, maar we zijn dan ook nog aan het experimenteren. Over drie, vier jaar weten wat werkt en kunnen we het ook elders toepassen”, vertelt Van Duuren.

Regenwater wordt drinkwater

Tot slot het regenwater. Elke druppel die op het terrein van SUPERLOCAL valt, behandelen de gemeente, WML en WBL bijna als vloeibaar goud. Zodra eind dit jaar alle straten bij SUPERLOCAL zijn aangelegd, kan het water na elke plensbui richting het plaatselijke zuiveringsstation stromen. Dit gaat heel goed doordat bewust geen enkele straat op het terrein waterpas is. Zo stroomt het hemelwater regelrecht naar een grote buffer vlakbij de flats. Hier wordt het gefilterd, gereinigd, getest en er worden kalk en andere mineralen aan toegevoegd. Als het vervolgens een reeks strenge keuringen kan doorstaan, is deze nieuwe bron voor drinkwater een feit, hoopt Van Duuren. “Voordeel hiervan is dat we straks de druk op het centrale waternet kunnen gaan verlichten in extreem warme zomers. De scheve aanleg van de straten, voorkomt bovendien dat de bewoners natte voeten krijgen als het weer zo veel gaat regenen als afgelopen zomer”, vertelt Mauro. Daar draagt het bloemrijk grasland tussen de woningen overigens ook een belangrijk steentje aan bij. “Met hun lange wortels zijn deze planten beter in staat water vast te houden dan een gemillimeterd gazon. En dat is weer goed voor het grondwaterpeil. We merken wel dat de bewoners er eerst even aan moesten wennen omdat het net onkruid lijkt. Maar nu we dit goed hebben uitgelegd, begrijpen de mensen het.”

Minder betalen

Circulair bouwen en het sluiten van de waterkringloop zijn niet alleen gunstig voor de planeet. Ook de bewoners op het terrein van SUPERLOCAL profiteren hiervan. Normaal gesproken staan er maandelijks al gauw een paar honderd euro op de energierekening. Wie bij SUPERLOCAL woont, betaalt minder dan mensen die elders in een vergelijkbaar ‘gewoon’ huis. Studenten Max Martens (20) en Nikita Kreukels (20) hebben aandachtig geluisterd naar alle mogelijkheden met water. Wat ze na hun opleiding willen gaan doen, weten ze nog niet. Maar ‘iets met water’ spreekt hen na vandaag toch wel aan.

Duurzame Gebiedstransformatie

Docent Built Environment Wilfried Webers heeft deze excursie georganiseerd die aansluit bij het thema “Revitalisatie van de openbare ruimte”. Dit is een van de speerpunten van de Minor Duurzame Gebiedstransformatie. De minor staat in het teken van het initiatief van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap met verschillende steden, hogescholen en universiteiten: ‘City Deal Kennis Maken’. Deelname van Zuyd hieraan organiseert het lectoraat Smart Urban Redesign.