Ellie Lust tegen Zuyd-studenten: laat niemand je ooit vertellen dat je er niet bij hoort.

Als op het scherm kinderfoto’s verschijnen, onder andere van Ellie met haar tweelingzusje, vertelt ze over haar jeugdjaren in Oostzaan. Over haar vader die als melkboer van deur tot deur trok en met een scheplepel precies een liter melk uit de ton schepte. Melkboer? Een beroep dat bij de huidige generatie studenten volstrekt onbekend is. Er staat ook een foto bij van Ellie in een jurk. “Ik denk dat dit de laatste keer is geweest dat ik een jurk droeg”, lacht ze. Cagney & Lacey was haar favoriete TV-serie. Twee vrouwelijke politieagenten in New York. “Ik hoopte altijd dat er in het kleine Oostzaan iets gebeurde, ik getuige was en ik de zaak mee kon oplossen.” Er gebeurde niks in Oostzaan. Of het moet zijn geweest dat Ellie na twee keer zitten blijven van het Lyceum werd weggestuurd.

Recht tot onrecht

Ze praat openhartig over haar jeugd. Dat ze gepest werd vanwege haar bril, haar kapsel en het feit dat ze geen merkkleding droeg. “Buiten gesloten worden is een naar gevoel”, zegt Ellie. Maar ze geeft ook toe: ze deed niks op school. “En ik ben niet het meest leuke kind in de klas geweest voor de leraren.” Het is in haar jeugdjaren dat ze een rechtvaardigheidsgevoel ontwikkelt dat vandaag de dag nog even sterk is. “Ik rende elke dag langs een monument, een bronzen stoel. Daar stond op Waar recht tot onrecht wordt, wordt verzet tot plicht. Dat is een mantra geworden.” Het heeft allemaal bijgedragen aan haar keuze om bij de politie te gaan, ondanks dat ze de eerste keer werd afgewezen. In oktober 1987 werd ze wel toegelaten. Discipline heeft haar door de opleiding heen geholpen. “Als we examen Vogel- en Visserijwet hadden, begon ik pas na het volleyen met studeren. Studeerde tot drie uur ‘s nachts, ging een paar uurtjes slapen en dan de toets maken.” Precies zoals een van de studenten van Zuyd vandaag de dag nog steeds doet, bekent deze als Ellie vraagt of dit herkenbaar is. “Er moet druk achter zitten”, aldus de studente.

Affectie soms beter niet tonen op straat

Ellie Lust is vooral bekend van haar rol bij Opsporing Verzocht en naderhand Ellie op Patrouille, het tv-programma dat haar uiteindelijk haar baan bij de politie heeft gekost. Tegelijkertijd is ze bekend als voorvechtster van de LHBTIQA+beweging. Zij heeft mede het initiatief heeft genomen voor het politienetwerk Roze in Blauw. Gemakkelijk is het niet geweest in die tijd. “Toen ik begon, was het de generatie van stoere witte mannen. Vrouwen waren al een dingetje, laat staan homo’s. Soms was het voor collega’s binnen onveiliger dan buiten.” Een van de studenten herinnert zich de uitzending van Zomergasten met fotograaf Erwin Olaf. Die maakte zich boos over een fragment waarin Ellie Lust opriep de handen soms even los te laten als je als homo of lesbisch stel door Amsterdam loopt. Zou je dat nu weer doen, vraagt de student? “Heb je als je gaat pinnen nooit het gevoel gehad ik doe het toch maar niet, omdat je dingen ziet? Luister naar dat gevoel. Dat gevoel bedoelde ik. Er zijn momenten dat het niet veilig is op straat affectie te tonen naar een partner van gelijk geslacht. Dat zeg ik omdat ik wil dat mensen veilig blijven. Ik vind ook dat je kortgerokt om drie uur ’s nachts door het park naar huis moet kunnen fietsen. Maar kan het? Nee”, reageert Ellie Lust. Dat maakt haar niet minder standvastig als het om de gelijke rechten voor iedereen gaat. Laat niemand je ooit vertellen dat je er niet bij hoort. “Je bent goed zoals je bent. En als je activistisch bent, geef niet op waar je voor staat. Ga door. Een verandering is als een proces en een processie. Je gaat vooruit, soms iets achteruit, maar als je over je schouder terugkijkt, zie je een opgaande lijn.” Zelf heeft ze in haar leven weinig last ondervonden van vooroordelen over haar geaardheid. “Ik ben altijd open geweest over wie ik ben. Mijn moeder vond het ingewikkeld, mijn zusje is ook met een vrouw getrouwd. Ja, Johan Derksen vindt er wat van. Maar ja, van wie niet.” De zaal schiet in de lach.

Dilemma’s in het politiewerk

Naarmate het uur dat aanvankelijk ingepland was voor Zuyd Talks vordert, komen er meer en meer vragen van de studenten. Ellie Lust zegt tijd te hebben. “We gaan gewoon door”, als moderator Sander naar de klok wijst die vier voor zeven aangeeft. Kom je als politieagent voor moeilijke dilemma’s te staan; dat je moet kiezen tussen twee zaken? “Mooie vraag”, reageert Ellie. Als diender, het politiejargon voor agent, zoek je de balans. In een bekeuringssituatie mag je zelf beslissen wel of geen bekeuring uitdelen. “Sommigen doen dat goed, sommigen minder.” Ze herinnert zich een automobilist die ze aanhield. Zonder gordel om reed hij door rood licht en haalde hij over de trambaan een file in. Hij mocht van Ellie kiezen: een boete voor door rood rijden (“dat was de gevaarlijkste overtreding”), omkeren en achteraan in de file aansluiten of voor elke overtreding een bekeuring. “Dan krijg je duimpjes van de andere automobilisten.” Ellie heeft het imago van streng te zijn. Ze beschouwt zichzelf eerder als streng en rechtvaardig. “Ik geef mensen echt een tweede, een derde en ook een vierde kans. Ik trek wel een duidelijke lijn. Ga je daar overheen, dan kom ik tegenover je te staan.” Het gaat altijd om gedragsverandering. En gedrag kun je elk moment veranderen, vindt ze. “Je kunt elk moment beslissen dit doe ik niet meer.” Maar kun je in de huidige ingewikkelde tijd nog wel je werk doen als politieagent, vraagt een andere student. “Dat valt wel mee”, vindt Ellie. “Veel mensen waarderen het werk van de politie.” Ze stoort zich echter wel aan de polarisatie, met name in de media. Alles uitbraken wat je wilt zeggen. “Stop daarmee”, roept ze op.  

Als agent je ding doen

Vind je het soms niet lastig als je je plicht moet uitvoeren, vraagt een van de studenten, verwijzend naar het politie-ingrijpen bij demonstraties tegen corona-maatregelen. “Soms is dat lastig. Maar wanneer je als politieagent in groepsverband optreedt, moet je dat gevoel uitschakelen. Als de burgemeester een demonstratie niet goedkeurt en er komt politie-inzet, ga je niet zeggen ik doe het niet. Het zijn ingewikkelde morele vragen die spelen. Kijk wat de boeren hebben mogen doen in hun demonstraties. Het lijkt dat de ene groep meer ruimte krijgt dan de andere. Dat is een politiek bestuurlijke afweging, als agent op straat moet je je ding doen.”

Iets betekenen voor anderen

In haar leven bij de politie en ook in haar latere medialoopbaan, is Ellie Lust voor menigeen een voorbeeld. Hoe wil ze zelf gezien worden, vraagt een van de studenten? Ellie, die al anderhalf uur staand voor de collegezaal haar verhaal afsteekt en vragen beantwoordt, denkt even na. Op haar grafsteen mag later staan Het was goed dat ze er was, reageert ze dan. “Omdat ik iets betekend heb voor een ander. Dat is waardevol. Ik heb letterlijk en figuurlijk levens gered. Ik ben altijd een mover en een shaker geweest, dat wil ik blijven. Als ik denk dat het goed is, ga ik ervoor. Tenzij het ten koste van jezelf gaat.”