Hoe blijf je juridisch gezond?
Vaker sporten, gezonder eten en stoppen met roken. Drie goede voornemens die de kans op gezondheidsklachten verminderen. Om ook de kans op juridische klachten te voorkomen zijn eveneens preventieve maatregelen, goede juridische voornemens, nodig. Dat adviseert Eric van de Luijtgaarden, lector en bijzonder hoogleraar Preventive Law bij HBO-Rechten van Zuyd Hogeschool.
Legal Tech Challenge roemt Preventive Law
Preventive Law. Zuyd heeft het helemaal in de vingers. Dat bewezen vier studentes van HBO-Rechten vorige maand toen ze de Legal Tech Challenge van het ministerie van Jusititie en Veiligheid wonnen: Charissa Lutgens (22), Nicolle Beugels (24), Laura Jacobs (19) en Helena Verspaget. De vier hebben een app bedacht waarmee burgers bijzondere bijstand kunnen aanvragen en de app helpt ook als de gemeente te laat reageert of de aanvraag afwijst. Tegelijk tipt de applicatie de gemeente als de reactietermijn op een verzoek bijna verstrijkt.
Bescherming met wetboek in de hand
Zo hopen de bedenksters het vertrouwen tussen gemeenten en burgers een beetje te vergroten en veel onnodige problemen en leed te voorkomen. En dat is de kern van de missie van lector Preventive Law Eric van de Luijtgaarden. Voorkomen is immers beter dan genezen. Dit credo geldt niet alleen in de spreekkamer van de huisarts. Ook in het rechtsbedrijf moet het roer om. Studenten van Zuyd krijgen het met de paplepel ingegoten. Waarom? De wachttijden bij de rechtbanken zijn enorm en door de coronapandemie worden ze nog veel langer. Daarom zou het fijn zijn als veel rechtszaken voorkomen kunnen worden. En dat kan. Als particulieren en ondernemers, nog vóórdat er een vuiltje aan de lucht is, hun zaken juridisch goed voor elkaar hebben. Maar hoe doe je dat? Als leek ken je natuurlijk niet de juridische valkuilen. Daarom leidt de juridische academie met het lectoraat Preventive Law een andere generatie juristen op bij Zuyd Hogeschool.
Wie de studie HBO-Rechten volgt, leert onder andere mensen te beschermen met het wetboek in de hand. "Mensen met juridische problemen worden geholpen door onze hbo-juristen." Vier jaar geleden voltooide Van de Luijtgaarden zijn boek: ‘Preventive Law’. Een pleidooi voor een vernieuwingsbeweging om juristen op te leiden om mensen te helpen nog voordat een probleem is ontstaan. Sinds een paar jaar keert het maatschappelijk tij en ziet de lector dat de vernieuwingsbeweging langzaam maar zeker in ook in de rest van het land terrein wint. De Legal Tech Challenge is daar een mooi voorbeeld van.
Eric van de Luijtgaarden: 'we hebben behoefte aan preventie'
Van de Luijtgaarden en zijn collega’s merken dat de maatschappij behoefte heeft aan preventie. Maar hoe ziet dat er dan in de praktijk uit? “Stel een bedrijf wilt een nieuw product op de markt zetten. Dan kan de eigenaar vooraf al met een jurist overleggen. Moet hij dat nieuwe product bijvoorbeeld onder een aparte besloten vennootschap gaan verkopen of kan het in de huidige rechtspersoon en hoe zit het met de intelectuele eigendom en met de productaansprakelijkheid kortom met welke wetgeving kom je in aanraking?” Door hier samen met een jurist naar te kijken, kom je als ondernemer goed beslagen ten ijs, verzekert Van de Luijtgaarden. Dé manier om eventuele problemen voor de toekomst afwenden.
Risico’s verkleinen
In de praktijk is het voorkomen van juridische problemen, helaas nog geen gewoonte. Mensen hebben, net als bij de huisarts, vaak al problemen als ze naar een jurist of advocaat gaan. “Maar je kunt ook met de huisarts overleggen als je gezond bent. Je kunt vragen wat je moet doen om gezond te blijven, bijvoorbeeld periodiek je bloeddruk, cholestorol en suikerwaardes laten meten en overleggen over voeding en bewegen. Zo kan een jurist je ook helpen met het voorkomen van mogelijke juridische risico’s voor de toekomst. Ook als nu alles nog prima gaat. Hij kan je wijzen op de kansen in de markt of hoe je wetgeving in jouw voordeel kunt laten werken”, vinden Van de Luijtgaarden en zijn collega’s.
Goede jurist is goud waard
Van de Luijtgaarden: “Er zijn tal van momenten waarop je juridische voorzorgsmaatregelen zou moeten treffen. Bijvoorbeeld als je gaat samenwonen, een huis koopt, kinderen krijgt, trouwt of als je je nalatenschap op wilt stellen. Maar denk ook aan alle zaken die geregeld moeten worden als een van je ouders dementerend is of als er mantelzorg nodig is. In het leven zijn heel veel situaties waarin juridische vragen een rol spelen. Dat wil je graag allemaal vooraf goed geregeld hebben en dan is iemand die de wetgeving en de bijbehorende valkuilen kent, goud waard. Iemand die helpt problemen te voorkomen en juridisch gezond te blijven.” Van de Luijtgaarden: “In de klassieke opleiding leren juristen dat partij A en partij B een probleem hebben en dat de rechter dat probleem moet beslechten. Maar het komt natuurlijk veel vaker voor dat mensen (nog) geen juridisch probleem hebben en dan moeten ze hun zaken toch juridisch op orde hebben.”
Maatwerk, geen standaardcontracten
Om de kwaliteitseisen voor afgestudeerde Zuyd-juristen uit te leggen, neemt Van de Luijtgaarden een bureaustoel als voorbeeld: “Werkgevers geven personeel een goede bureaustoel om rugpijn te voorkomen, maar is dat wel de ideale oplossing? Volgens mijn chiropractor is er voor mij geen geschikte bureaustoel. Hij zegt: ‘Eric, jij moet eigenlijk elk half uur je houding veranderen. Dus eerst actief zitten, dan ontspannen zitten en daarna moet je een poos staand werken’. Dat advies is preventief maatwerk van de professional. Onze studenten willen we ook zo opleiden. Ze moeten weten wanneer een standaardcontract voldoende is, en wanneer maatwerk geleverd moet worden. Dan moet je goed leren luisteren naar de klant en doorvragen. Om in de beeldspraak te blijven. De klant vraagt niet om een bureaustoel. Die wil rugpijn voorkomen. Klanten zitten vaak niet te wachten op een rechtszaak, maar willen goed advies en meestal niet alleen juridisch. Want een juridisch probleem is nooit alleen juridisch, daar zitten sociale, emotionele psychologische en zakelijke kanten aan. Studenten moeten dus breder leren denken. Dat vergt een andere manier van omgaan met hun professionaliteit.”
Een jurist is toch heel duur?
Wie een jurist pas benadert bij grote problemen betaalt inderdaad een fortuin. Maar dat komt doordat de jurist dan aan damage-control moet doen, zegt Van de Luijtgaarden. “Als je er helemaal geen geld aan wilt uitgeven, zou je bij wijze van spreken, jonge kinderen ook niet op zwemles hoeven sturen, dan zijn brandwerende voorziengen en verzekeringen overbodig en hoef je niet te gaan bewegen voor je gezondheid. Je wacht gewoon tot je kind bijna verdrinkt, je huis in brand raakt en je problemen krijgt met je gezondheid. Gek genoeg vinden we dit allemaal bizar en investeren we in deze gevallen wel in voorzorgsmaatregelen. Maar bij het recht is dat nog niet gebruikelijk. Gelukkig keert het tij. Op termijn wordt die jurist ook een basisvoorziening. Let maar op. Het zaadje van de preventie is geplant en het slaat aan. Juristen gaan langzaam steeds meer aan de voorkant werken om juridische problemen te voorkomen. Zodra dat een gewoonte is, googelen mensen niet meer zelf een contractje bij elkaar, maar raadplegen ze de professional. Bij Zuyd willen we onze juristen zo opleiden, dat zij als eersten gevraagd worden voor een preventief advies, dichtbij de klanten dus.”
Preventive Law wint terrein
Als rechter zag Van de Luijtgaarden tal van rechtszaken die eigenlijk niet in een rechtszaal thuishoren. “Zaken die mensen beter samen hadden kunnen oplossen met hulp van goede voorlichting en bijstand van een ter zake kundige jurist. Bijvoorbeeld over een fout geleverde buitenboordmotor. Dan dacht ik wat kost dit wel niet, alleen maar voor een motor. Advocaten, rechters, griffiers en ondersteuning en dan heb ik het nog niet over de ellende die achter de zaak schuilde! De wachttijden bij de rechtbanken zijn al heel lang en de druk op de rechtsbijstand is enorm.” Daarom is Preventive Law de toekomst. Dat blijkt ook uit de vele maatschappelijke partners uit het hele land die al bij Zuyd hebben aangeklopt voor advies over hoe je preventief juridisch handelen vormgeeft.
Zuyd is immers van alle Nederlandse hogescholen dé pionier op het gebied van Preventive Law. Van de Luijtgaarden is blij dat de sneeuwbal eindelijk begint te rollen. Het winnen van de Legal Tech Challenge vorige maand is daar een prachtig voorbeeld van: “Zo kan het recht toegankelijk blijven voor arm en rijk. Wij vechten hier al lang voor, maar net zoals alle grote revoluties heeft ook deze tijd nodig.” Mission impossible vindt Van de Luijtgaarden het in elk geval niet. Sterker nog, Zuyd heeft eind vorig jaar een corona lab geopend, speciaal gericht op juridische regelingen, vragen en steunpakketten rond de coronapandemie. Hier helpen studenten burgers en bedrijven en ze worden begeleid door docenten en onderzoekers om juist in coronatijd te voorkomen dat er juridische problemen ontstaan.
Rijdende Rechter kan inpakken
Als de Preventive Law-droom uitkomt, kunnen tv-programma’s als De Rijdende Rechter en Mr. Frank Visser doet uitspraak wel inpakken. Idealiter komt dit soort zaken dan niet meer voor omdat het al in een vroeg stadium is voorkomen of opgelost. Van de Luijtgaarden: “Waarmee ik niet wil zeggen dat dit slechte tv-programma’s zijn. Integendeel. Als kijkers het belachelijk vinden dat buren voor een overhangende tak naar de rechter gaan, bevestigen ze de noodzaak van Preventive Law.” De tv-zaken lijken misschien onbenullige geschillen en juridisch klopt dat ook. “Maar ze bezorgen de betrokkenen wel slapeloze nachten.” Van de Luijtgaarden en zijn collega’s verheugen zich daarom op de dag dat de Raad voor de Rechtspraak samen met de Orde van Advocaten zegt: ‘vóór aanvang van elke rechtszaak moet eerst duidelijk zijn dat dit geschil niet redelijkerwijs voorkomen had kunnen worden’. Niet als bewijslast, want iedereen moet toegang tot de rechter houden, maar als stimulans voor juristen en hun clienten, omdat het veel beter is voor alle betrokkenen de gang naar de rechter te vermijden. Op die dag is het doel van deze pionier bereikt.
