Verborgen symboliek rond verhuizing mummies
Met de zomervakantie voor de deur is de belangrijkste vraag: waar gaat de reis naartoe. Spanje, de VS of misschien Egypte? Als het Egypte wordt, heeft de betovering van de ceremoniële verhuizing van 22 farao-mummies vorige maand goed gewerkt. Al die pracht en praal, dat gevoel van de sprookjes uit ‘1000 en 1 nacht’. Cairo stond tijdens de verhuizing bol van de symboliek zeggen drie docenten Arabisch van Zuyd Hogeschool.
“Eigenlijk had die hele verhuizing van het Egyptisch Museum aan het Tahrir-plein naar het Nationaal Museum van de Egyptische Beschaving geruisloos en slechts in enkele minuten kunnen verlopen”, vertelt docent Arabisch, Pieter Koene, van Oriëntaalse Talen en Communicatie (OTC) bij Zuyd. Maar dat was niet het geval. Het werd een twee uur durend spektakel dat in drie talen live via internet was te volgen. Waarom? Samen met twee collega-docenten Arabisch – Hanah Jabloune en Nouran Ahmed – wil Koene uitleggen hoe belangrijk symboliek in het Midden Oosten is. Als Europese bedrijven zaken willen doen in de Arabische wereld is het goed dat ze weten wat die symboliek betekent. Afgestudeerde OTC-studenten van Zuyd zijn gespecialiseerd in het maken van die vertaalslag. Aan de hand van de sprookjesachtige mummie-parade geven Koene, Jabloune en Ahmed een inkijk in een wereld van verborgen symboliek.
Boodschap aan het buitenland
Koene: “Het is vast geen toeval dat het spektakel nagenoeg samenvalt met de bekendmaking van wat ‘de belangrijkste ontdekking sinds het graf van Toetanchamon’ wordt genoemd: een stad van ruim 3000 jaar oud. De grootste stad die tot dusver is ontdekt uit de tijd van de farao’s.” Jabloune is het met Koene eens: “Gezien de timing van het geheel, in economisch moeilijke tijden en de crisis rond Covid19, lijkt een boodschap aan het buitenland niet onlogisch. Het zou goed kunnen dat zo wordt geprobeerd toeristen te trekken die precies nu hun tickets moeten boeken, als zij van de zomer naar Egypte willen gaan.” Ahmed onderschrijft dat: “Egypte laat aan de wereld zien hoe snel de ontwikkelingen in het land gaan.”
Show kostte miljoenen dollars
Los van deze verkapte reisadvertentie staat voor de docenten vast dat er nog veel meer symboliek rond het mummie-transport hing. De overheid van Egypte heeft immers vele miljoenen dollars uitgegeven om er een enorme show van te maken. Tijdens de wereldwijde coronapandemie en terwijl de nasleep van de opstanden in 2011 nog dagelijks voelbaar is, zijn kosten noch moeite gespaard.
Studenten die zich willen verdiepen in de interculturele communicatie putten voor hun zoektocht uit een gereedschapskist vol vragen. Bij Oriëntaalse Talen en Communicatie leren studenten tijdens het vak Intercultural Awareness and Communication dat communicatie in verschillende culturen zorgvuldig moet worden bekeken vanuit diverse perspectieven. Docent Jabloune: “We weten dat de Egyptische samenleving veel belang hecht aan haar rijke verleden, hetgeen mooi wordt geïllustreerd door de veelgebruikte uitdrukking “مصر أمّ الدنيا” (Masr umm ed-dunia: Egypte is de moeder van de wereld).” Daarom vindt Jabloune het geen toeval dat president Abdul Fatah al-Sisi van Egypte deze nostalgie op de voorgrond plaatst en in zijn voordeel probeert te gebruiken.
‘Hoe je iets zegt, is zeer belangrijk’
OTC-studenten leren dat in de Arabischtalige regio sprake is van een high context culture, volgens de theorie van Edward T. Hall. Dat betekent dat bij communicatie niet alleen wat er gezegd wordt van belang is, maar vooral hoe het gezegd wordt: volume, gezichtsuitdrukking en lichaamstaal van de zender die eigen zijn aan het land of de regio. De context is dus heel belangrijk en zeker in een high context culture speelt de ontvanger van de boodschap een belangrijke rol. Wat niet letterlijk gezegd wordt, moet per definitie door de ontvanger worden geïnterpreteerd. Deze kan bijvoorbeeld zich allerlei vragen stellen bij de parade om die boodschap en de symboliek te doorgronden, zoals:
- Waarom werden de mummies vervoerd in militaire voertuigen, weliswaar mooi versierd en daardoor nauwelijks als zodanig herkenbaar, maar toch?
- Wat zegt het dat er vele miljoenen dollars werden uitgegeven aan de verhuizing naar een plek slechts enkele kilometers verderop, terwijl een groot deel van het volk lijdt onder zware armoede?
- Is het toeval dat er zoveel aandacht wordt besteed aan deze farao’s die stammen uit een tijd van vóór de Islam, waar alle Egyptenaren zich mee kunnen identificeren, ongeacht hun religieuze of politieke overtuiging, en ongeacht hun sociaal-economische achtergrond?
Wat moet het Egyptische volk ervan denken?
“Als je het mij vraagt kan het Egyptische volk de boodschap van Sisi op verschillende manieren opvatten,” stelt Koene. “Enerzijds lijkt de president de gemene deler in de Egyptische bevolking te willen onderstrepen. Wellicht bij gebrek aan een externe vijandelijke factor om het volk tegen te verenigen: kijk hoe verenigd wij zijn met onze gezamenlijk faraonische voorgeschiedenis en wees trots op Egypte. Maar het kan bijna niet anders of een deel van dat volk zal zich geminacht voelen bij het aanschouwen van zoveel pracht en praal.Met de president in het middelpunt van de aandacht in een megalomane show die een rijkdom etaleert die voor het volk totaal onbereikbaar is. En die bovendien een machtsvertoon tentoonspreidt dat geen ruimte tot twijfel laat: vergeet niet wie de onbetwiste leider van Egypte is”.
Parade benadrukt belang vrouw
Docent Nouran Ahmed, is zelf van Egyptische komaf en ziet vooral dat er in de parade heel veel positieve symboliek wordt gebruikt: “Met deze parade brengt Sisi het volk terug naar de oorsprong, de gemeenschappelijke historie van alle Egyptenaren: de farao’s. Sterker nog: مصر ليست دولة تاريخية مصر جاءت أولاً ثم جاء التاريخ (Egypte is geen staat met haar oorsprong in de historie. Egypte kwam eerst en daarna begon pas de historie). Daarnaast wordt de belangrijke rol van de vrouw in de Egyptische samenleving benadrukt, zoals blijkt uit de talrijke vrouwen die meeliepen in de parade en de verschillende muzikale optredens die door vrouwen werden verzorgd.” Volgens Nouran levert Al-Sisi met deze parade het bewijs dat Egypte is hersteld van de ideologie van de Moslimbroederschap. “Verder probeert de president zijn imago in Egypte te verbeteren na enkele vergaande ingrepen in de Egyptische economie.”
De wereld kan wel wat OTC gebruiken
Zo ontstaat een bredere context rond de parade via de verschillende invalshoeken. Het is relevant om actuele evenementen als de stoet van de farao’s in hun culturele, historische, politieke en socio-economische context te kunnen plaatsen. Anders is het moeilijk de symbolische en gelaagde boodschap te begrijpen. Bij OTC komen al deze vakgebieden samen, gecombineerd met de specifieke taal die vaak nodig is om de boodschap verder te decoderen. De kennis van taal en interculturele communicatie stelt studenten die bij OTC afstuderen in staat zich op een professionele manier in het werkveld te begeven. De verscheidenheid in het team dat de opleiding verzorgt, draagt bij aan de onderzoekende houding van de OTC-student die nodig is om de inhoud maar ook het doel van de boodschap te onthullen. En dat is vandaag meer dan ooit nodig. Daarover zijn de docenten het roerend met elkaar eens: "de wereld kan wel wat OTC gebruiken".
