Druk

Geen slechter moment om het over werkdruk te hebben, dan tijdens de zomervakantie. Alsof je juist dan niet iets anders aan je hoofd hebt. Of toch wel, onder het motto dat je het dak moet repareren als de zon schijnt? 

Iets anders dan “lekker doorwerken”

Het onderwerp is er in ieder geval belangrijk genoeg voor. Want werkdruk kan leiden tot werkinefficiëntie, verstoorde verhoudingen op de werkvloer en zelfs psychische en fysieke klachten. Over werkdruk spreek ik dan in de zin dat de balans tussen de werkbelasting en onze belastbaarheid verstoord raakt. Werkdruk treedt dus op als je het werk niet binnen de gestelde tijd af kunt krijgen of niet meer aan de gestelde eisen kunt voldoen. Het gaat dus uitdrukkelijk om iets anders dan “lekker doorwerken”, “een beetje druk heb ik wel nodig om te kunnen presteren” of “hou toch op met je werkdruk, ik zit net in m’n flow”. Ook een verwijzing naar de zes-en-een-half-daagse werkweek van honderdvijftig jaar geleden of naar de vakantiedagen van medewerkers in het onderwijs helpt niet om werkdruk de aandacht te geven die hij verdient.

Natte kranten in brievenbus Noord-Sardinië

Onderstaande foto schoot ik enkele dagen geleden op vakantie, in Santa Teresa. In dit voormalig roversnest in Noord-Sardinië aan de zeestraat van Bonifacio had de krantenbezorger kans gezien de brievenbus nog verder vol te proppen. Dat is een mooie metafoor, vooral omdat er een aantal perspectieven op werkdruk uit naar voren komen.

In de eerste plaats is daar de post in de brievenbus, dat staat voor het werk zelf. Zonder onderscheid tussen wat echt belangrijk is en wat ook best later of in het geheel niet hoeft te worden gedaan, en (daarmee) teveel om redelijkerwijs te kunnen doen.

In de tweede plaats de krantenbezorger, in wie zowel de directe collega als de leidinggevende zich zou kunnen herkennen. Hun werkethos (“het moet gedaan”) en systeemverantwoordelijkheid (“het moet gedaan”) lijken geen grenzen te kennen. Onderwijl moet hij of zij oppassen niet zelf onderuit te gaan, door weer en wind op die volgeladen fiets met informatie en instructies.

En als laatste de beoogde lezer van de post, oftewel de werknemer (jij en ik). Die zal echt niet gemotiveerder worden door het zwarte gat van de brievenbus of de motivatie van de bezorger. Nee, onze lezer is op zoek naar zingeving én maatvoering, naar prestatie én waardering, naar een uitdagende én veilige werkomgeving. Die natte kranten, hoe goed bedoeld ook, dragen daar niet toe bij.

Inzichtelijk en hanteerbaar maken

Bij Zuyd is werkdruk al langer op de radar. We prijzen ons gelukkig met een (hele) goede werksfeer, een zeer laag ziekteverzuim en weinig onbedoelde uitstroom van collega’s. En uit de jaarlijkse medewerkersonderzoeken blijkt dat de werkdruk weliswaar problematisch is, maar zich tegelijkertijd positief ontwikkelt in de tijd en ten opzichte van de benchmark van hogescholen in Nederland. En toch – of juist daarom – gaan we de komende jaren de werkdruk bij Zuyd terugdringen. Daar worden onze collega’s, onze organisatie en ons onderwijs immers beter van.

In de ambitieplannen voor het komende studiejaar van de academies en de diensten zijn streefwaarden en maatregelen geformuleerd om werkdruk terug te dringen. Dat is essentieel, aangezien werkdrukbeleid in belangrijke mate op decentraal niveau vorm moet krijgen. Daarnaast is het belangrijk om elkaar – Zuydbreed – te blijven uitdagen werk te maken van werkdruk. En dat begint met het transparant maken van de feitelijke werkbelasting. Een daartoe ingestelde werkgroep zal komend najaar met aanbevelingen komen. Vervolgens is het zaak om die werkbelasting hanteerbaar te maken. Door gericht te kijken naar de doceerbaarheid en organiseerbaarheid van onze onderwijsprogramma’s. Door de dienstverlening nog meer toe te spitsen op wat het onderwijs en onderzoek vraagt en daadwerkelijk toegevoegde waarde biedt. En ja, door afscheid te nemen van een hele hoop natte kranten in de brievenbus.

Ik wens iedereen een hele fijne vakantie toe.

André Postema is sinds 1 juni 2023 voorzitter van het College van Bestuur van Zuyd Hogeschool.