Optimistisch gastcollege Diederik Samsom over duurzaamheid en circulariteit bij Zuyd Hogeschool

‘Schiet het een beetje op met die Green Deal?’ is de vraag die Diederik Samsom zelf opwerpt om hem meteen te beantwoorden. “Het gaat heel hard”, klinkt het deze ochtend optimistisch in de grote collegezaal ten overstaan van zo’n tachtig circulaire studenten, docenten en partners. “Harder dan ik had durven dromen. In recordtempo worden windparken gebouwd, zonnepanelen zijn niet aan te slepen. Elektrisch rijden wint heel snel terrein. Ik durf te stellen dat we in 2050 alleen nog maar energie uit duurzame bronnen gebruiken.”

Twee crisissen

De geboren Groninger is de eerste om toe te geven dat het in 2019 gestarte programma ter omvang van een duizelingwekkende 1.000 miljard euro de wind mee had en heeft. “Normaal gesproken sneuvelen milieuplannen als eerste bij het uitbreken van een crisis. Te duur, andere zaken vragen voorrang. Wij kregen maar liefst twee crisissen op ons bordje: corona en de oorlog in Oekraïne. Achteraf bleken die juist voor vaart te zorgen. De coronacrisis maakte ons duidelijk dat het echt de hoogste tijd is om het roer om te gooien. De oorlog direct daarna veroorzaakte een energiecrisis. Ruim 40 procent van de gasimport viel weg, 150 miljard kubieke meter per jaar. Deze crisis heeft de investeringen in windparken en zonne-energie fors versneld en daarmee een van de belangrijkste doelstellingen van de Green Deal dichterbij gebracht.”
 

Circulaire economie

Minder tempo zit in de opbouw van een volledig circulaire economie, de tweede pijler onder het programma die óók in 2050 een feit moet zijn. “Net zo belangrijk als de energietransitie”, erkent Diederik Samsom. “Grondstoffen zijn schaars, winning is zeer milieubelastend. We moeten dus overschakelen naar hergebruik van materialen. Van afval grondstof maken. Spullen ontwerpen en fabriceren die langer meegaan en aan het einde van de levenscyclus weer dienen als nieuwe grondstof. De vorderingen zijn nog niet zo zichtbaar, maar achter de schermen in Brussel worden wel degelijk nieuwe kaders en regels gemaakt die toewerken naar die circulaire economie.”

Hart en hersens

Nieuwe regels en bepalingen die uiteindelijk landen in de maatschappij, in de 27 EU-lidstaten. “Daar moet het gebeuren”, rondt Diederik Samsom, die na zijn werk voor eurocommissaris Timmermans nu kandidaat-commissaris Hoekstra klaarstoomt voor zijn hoorzitting in het Europees Parlement, zijn college langzaam af. “Het bedrijfsleven zal anders moeten gaan produceren, circulair. Dat vergt innovatie, creativiteit en motivatie. En juist daarvoor hebben we jullie nodig, de jonge generatie. Wij doen een beroep op jullie hart. Blijf pleiten voor duurzaamheid. En op jullie hersens. Jullie gaan straks de arbeidsmarkt op, aan het werk. Met aandacht voor duurzaamheid en circulariteit. Met ideeën. Werk ze uit.”

Grote plaatje

Dat zit wel snor bij Zuyd met het programma Duurzaam Zuyd, de vele circulaire duurzame en circulaire thema’s in de opleidingen en met de lectoraten Circular Product Engineering, Duurzame Energie, Material Sciences, Smart Urban Redesign, Creatief en Circulair Ondernemen, en Sustainable International Business. “We bieden vanuit het lectoraat Circular Product Engineering dit jaar drie minoren aan: Circulair Productontwerp, Circulaire Productie en Circulaire Materialen”, geeft lector Paul Kwant aan. “Ingenieurs hebben snel de neiging om technisch de diepte in te duiken. Daarom is het zeer belangrijk dat het grote plaatje een keer goed verteld wordt. Diederik Samsom kan dat als de beste met al zijn ervaring. En hij zit heel dicht bij de beslissers in Brussel, ze kennen hem wel. Dat maakte zijn bezoek extra boeiend.”

Wij liggen achter

Na het gastcollege is het tijd voor een vragenrondje waarin de studenten niet terugschrikken voor kritische noten. Een van hen vraagt zich af wat het voor zin heeft om in Europa te verduurzamen als China dat bijvoorbeeld niet doet. Het antwoord ademt alweer optimisme. “Ik weet het, China bouwt nog kolencentrales. Maar legt tegelijk in drie maanden méér zonnepanelen dan Europa in drie jaar. In de VS worden heel veel technische innovaties geboren op vlak van duurzaamheid. China heeft vaart gemaakt met de elektrische auto, produceren massaal batterijen. Wij liggen achter. Maar we zijn wel bezig met een inhaalslag.”

Einde oliebedrijven

En hoe zit het dan met de macht van de oliebedrijven, luidt een andere vraag. Houden die de vooruitgang niet tegen? Het verleidt de oud-politicus tot een gewaagd antwoord: “Bedrijven als Shell bestaan in 2050 niet meer. Of ze moeten zelf overstappen naar duurzame energieproductie. Onvoorstelbaar? Ik denk het niet.”

Altijd boeiend

Na het vragenrondje krijgen studenten van de minors Circulair Productontwerp  en Circulaire Economie, de gelegenheid om ideeën en enkele recente projecten te delen met Diederik Samsom. Geïnteresseerd laat hij zich bijpraten door de studenten van Engineering, Beeldende Kunsten en Circulaire Economie over onder andere gerecyclede weefstoffen, een duurzame longboard en een dashboard waarop circulaire materialen te vinden zijn. “Altijd boeiend om in gesprek te gaan met studenten”, zegt hij voordat hij aanschuift voor een vegetarische lunch met onder meer enkele studenten, docenten, collegevoorzitter André Postema, Astrid Boeijen (directeur Brightlands Chemelot Campus), Dave Beijer (CEO van CHILL) en Björn Koopmans (programmamanager Chemelot Circular Hub). “Ze hebben altijd ideeën en onverwachte invalshoeken.”