Elke regio telt!

Limburg liet onlangs goed van zich horen. In een gezamenlijk manifest riep het mbo (VISTA college, Gilde Opleidingen, Yuverta), het hbo (HAS Green Academy, Zuyd Hogeschool) en het wo (Open Universiteit, Maastricht University) op tot versterking van het onderwijs in de provincie. De Limburgse centrumgemeenten en het provinciebestuur, bedrijven en maatschappelijke instellingen, werkgeversorganisaties en vakbonden ondersteunden het initiatief met een stevige brandbrief. En het bleek niet aan dovemansoren gericht. Berichtgeving en interviews in de Nederlandse en regionale dagbladen, het NOS Journaal, Radio 1, L1 Radio en Televisie, RTL Z, diverse vakbladen … zelfs Arjan Lubach wijdde er een item aan in zijn Avondshow. Diverse Tweede Kamerleden meldden zich voor een gesprek. Belangrijke input voor het grote onderwijsdebat, dat is voorzien op 16 april a.s.

Kwalitatief top
Niet dat het nu zo slecht met dat onderwijs gesteld is. Juist integendeel, als je kijkt naar de kwaliteit ervan. Want opvallend veel van de Limburgse opleidingen worden (zeer) goed of top beoordeeld. De OU zit Wageningen University op de hielen om de positie van beste universiteit van Nederland. Zuyd staat voor het derde jaar op rij in de top van de grote hogescholen. En de UM behoort tot de beste jonge universiteiten in de wereld! Daarbij is de samenwerking met het bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen ook nog eens buitengewoon krachtig. Niet voor niets behoort Limburg volgens de Europese Commissie tot de top 40 van Europese innovatieve topregio’s.

Verschraling dreigt
En toch zijn er grote zorgen. Het aantal jongeren in Limburg daalt vanwege de demografie gestaag: er worden steeds minder baby’s geboren. Voor wie hier wel het levenslicht ziet, lonkt al snel de gratis kinderopvang in België. Met aansluitend een carrière in het Vlaamse lager, secundair en beroepsonderwijs. Of een mbo-, hbo- of universitaire opleiding in Brainport Eindhoven of de Randstad. Eenmaal vertrokken komen slechts weinigen meer terug. En dat terwijl de Limburgse arbeidsmarkt schreeuwt om deze talenten. Houden de tekorten te lang aan, dan zoeken bedrijven en instellingen hun heil elders. En met hen tal van voorzieningen op het gebied van gezondheidszorg, sport en cultuur. Zo leidt als we niet oppassen ontgroening tot verschraling, een spiraal naar beneden die vermeden moet en kan worden.

Gerichte versterking noodzaak
Het manifest roept regering en Tweede Kamer daarom op om extra te investeren in de onderwijsinfrastructuur van Limburg. Daarbij gaat het om het in de lucht houden van essentiële opleidingen in de techniek, de gezondheidszorg en het onderwijs in onze provincie. Om het versterken van het praktijkgericht onderzoek – een essentiële stimulans voor innovatie in het midden- en kleinbedrijf en in de zorg. En om het her- en bijscholen van werkende professionals en mensen die graag aan de slag gaan, zoals herintreders en statushouders.

Niet overal hetzelfde probleem
Naast de noodzaak van aanvullende middelen hebben de grensprovincies – niet alleen Limburg – nog een boodschap voor Den Haag: de problemen van de Randstad en Brainport Eindhoven zijn niet die van de regio. De recente internationaliseringsdiscussie is hier een goed (maar triest) voorbeeld van. De ongecontroleerde groei van het aantal internationale studenten aan de universiteiten van onder andere Amsterdam, Utrecht, Delft en Eindhoven heeft de afgelopen jaren geleid tot een grote krapte aan studentenhuisvesting, overvolle collegezalen, onvoldoende (adequaat) Engelstalige docenten en verdringing van Nederlandse studenten. Eerlijk gezegd heb ik nooit begrepen waarom we in ons land Engelstalige psychologieopleidingen aanbieden. Maar zelfs bij lucht- en ruimtevaarttechniek, biomedische wetenschappen en kwantummechanica is het belangrijk dat je als universiteit je zaakjes wel op orde hebt. Om dit af te dwingen is de minister van OCW – zelf als geen ander een product van internationale vorming – met het wetsvoorstel Internationalisering in balans gekomen. Hierin wordt, naast tal van andere maatregelen, de nadruk gelegd op de Nederlandse taal en het beperken van anderstalige opleidingen.

Juist oplossing
Logisch toch? Nou, niet voor opleidingen die per definitie internationaal georiënteerd zijn, zoals International Business. Niet wanneer instroom van buitenlandse studenten onontbeerlijk is, zoals in de natuurwetenschappen, ICT en de techniek. Niet in het geval dat de regionale arbeidsmarkt om dit internationale talent schreeuwt, zoals de vier innovatieve Limburgse Brightlands Campussen. En niet voor grensregio’s als de onze, met ’meer buitenland dan binnenland’ en een sterk vervlochten Euregio. Temeer omdat de gesignaleerde problemen zich hier niet voordoen. In tegendeel: voor (grens)regio’s die vooropgaan in de demografische transitie zijn internationale studenten en afgestudeerden niet een probleem, maar juist onderdeel van de oplossing.

Oog voor specifieke behoeften
Alle reden dus om oog te hebben voor de specifieke behoeften van de regio. Dit is ook onlangs nog bevestigd door het belangrijke rapport van drie gezaghebbende, nationale adviesraden, Elke regio telt! Hierin wordt aanschouwelijk gemaakt hoeveel meer geld er de afgelopen decennia naar de Randstad en naar Brainport is gegaan – en hoeveel minder naar de perifere regio’s. Dit beleid van ’Pieken in de Delta’ is lang verdedigd met het argument dat extra inzet op reeds sterke regio’s de rest van Nederland ook mee zou nemen. Welnu, dat blijkt een misvatting. Centrum en periferie zijn juist uiteengegroeid. En dan gaat het niet alleen om verschillen in bruto regionaal product, maar evenzeer om voorzieningen- en zelfs gezondheidsniveau. De paradox van deze ongelijkheid is woningnood versus leegstand, overvolle wegen versus achterblijvende ontsluiting, uitpuilende universiteiten versus verschraling van opleidingen.

Elke regio telt?
Alle reden dus. Maar of ik er gerust op ben? Daags na brandbrief en manifest maakte het demissionaire kabinet bekend maar liefst € 2,5 miljard te gaan investeren in Brainport Eindhoven. Dit na een stevige lobby van één bedrijf (ASML), dat dreigde uit te wijken naar het buitenland voor uitbreiding. Een financieel pakket dat in krap twee weken tijd bij elkaar werd geïmproviseerd. Ja, elke regio telt! Maar sommige regio’s tellen toch meer dan andere.

André Postema is sinds 1 juni 2023 voorzitter van het College van Bestuur van Zuyd Hogeschool.