Promotie Tom Luyten: Interactieve kunst om ouderen in verpleeghuizen te verbinden en te activeren
Op donderdag 10 oktober verdedigt Tom Luyten zijn proefschrift ‘The art of feeling connected: Interactive art as emotion-oriented care technology in nursing homes. De centrale vraag in het promotieonderzoek van Luyten is of interactieve kunst ervoor kan zorgen dat bewoners in een verpleeghuis actiever worden en meer met elkaar verbonden raken (waardoor zij zich bijvoorbeeld minder eenzaam voelen). Het antwoord is onomwonden ‘ja’. ‘Ik heb mogen ervaren dat een verpleeghuis, waar (interactieve) kunst en cultuur deel uitmaken van het dagelijks leven, haalbaar is.’
Bewoners onnodig vaak inactief
Luyten is docent bij de Maastricht Academie of Media Design and Technology en als promovendus verbonden aan het lectoraat Voeding, Leefstijl en Bewegen. Hoewel belevingsgerichte zorg de (streef)norm is binnen verpleeghuizen en de uiteenlopende activiteiten en therapieën van hoog niveau zijn, kennen verpleeghuisbewoners nog veel inactieve momenten. Daarnaast zijn verpleeghuizen vaak functioneel ingericht. Niet lelijk, maar ook niet mooi of interessant. Het ontbreekt de bewoners aan aantrekkelijke activiteiten die telkens weer hun aandacht trekken. Activiteiten die bewoners kunnen uitvoeren op momenten dat het hen uitkomt (en niet afhankelijk zijn van personeel). Activiteiten die ze samen met bezoek of andere bewoners kunnen beleven. Waarbij in dat laatste geval weer nieuwe verbindingen ontstaan binnen een verpleeghuis en bewoners zich minder eenzaam voelen. Uit het onderzoek van Luyten blijkt dat moderne, interactieve kunst daarbij zeker een rol kan spelen. Kunst als belevingsgerichte zorgtechnologie.
VENSTER en Morgendauw
Luyten ontwikkelde een aantal interactieve werken zelf, samen met de bewoners en het personeel. ‘Door de kunstwerken samen met bewoners te ontwikkelen, leerde ik waar het kunstwerk aan moet voldoen om in het verpleeghuis een betekenisvolle ervaring teweeg te brengen’, aldus Luyten. De kunstwerken die Luyten heeft gebruikt voor zijn onderzoek lokken allemaal reacties uit bij bewoners. Zo ontwikkelde Luyten VENSTER; een raam dat uitkijkt op een plek hier ver vandaan. Of dat in een ander geval sneeuwvlokken laat zien. En als de bewoner het raam aanraakt verandert hij daarmee de richting waarin de sneeuw valt. De verwondering straalt van de gezichten van de bewoners. Morgendauw is een ander kunstwerk dat Luyten zelf ontwikkelde. Het laat een abstracte stroom van licht zien. Het kunstwerk lijkt veel op een tafel. Bewoners kunnen het kunstwerk bewust en onbewust gebruiken in hun dagelijkse praktijk.
Interesse verpleeghuizen
‘Doordat de bestudeerde kunstwerken van verschillende aard zijn, zien we dat bewoners er overal anders op reageren. Het blijft kunst, waar iedereen uit kan halen wat hij erin ziet. Ik ben getuige geweest van mooie en betekenisvolle momenten. Ik heb mogen ervaren dat een verpleeghuis, waar (interactieve) kunst en cultuur deel uitmaken van het dagelijks leven, haalbaar is’, zegt Luyten. Sterker nog: Voor VENSTER is al behoorlijk wat interesse van verpleeghuizen in Nederland en België. Het eerste (en tot nu toe enige) exemplaar van Morgendauw is verkocht aan een verpleeghuis. De eveneens onderzochte CRDL (ontwikkeld door Jack Chen en Dennis Schuivens) komt al relatief frequent voor bij verschillende verpleeghuizen.
