Collegelid Saskia Brand-Gruwel aanvaardt leerstoel Universiteit Maastricht: ‘Flexibilisering onderwijs is een middel, geen doel’

Het hoogleraarschap bij de UM is een logische stap in de loopbaan van Saskia. Na de pedagogische academie studeerde ze Onderwijswetenschappen in Nijmegen waar ze ook promoveerde. Daarna werkte ze twintig jaar voor de Open Universiteit, waar ze in 2012 hoogleraar ‘Learning Sciences’ werd. Ook nadat ze in 2019 overstapte naar Zuyd bleef ze promovendi begeleiden. “Ik kan en wil dat contact met de studenten niet missen”, zegt ze aan de vooravond van haar inauguratie. “En het dwingt me om op de hoogte te blijven in mijn vakgebied. Dat komt mij als bestuurder bij Zuyd altijd van pas. Het hoogleraarschap bij de UM levert een bijdrage aan de intensieve samenwerking die tussen de beide onderwijsinstellingen al bestaat. Samen staan voor innovatie in het hoger en academisch onderwijs, is het uitgangspunt.”

Ideale mix
De leerstoel valt onder de School of Health Professions Education van de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences van Universiteit Maastricht. ”Heel kort samengevat gaan we onderzoeken hoe we het onderwijs verder kunnen flexibiliseren. Daar is niet één recept voor, want het hoger onderwijs is uitermate gevarieerd. Je kun er niet één mal op leggen en het hele systeem veranderen. Ik geloof dan ook niet zozeer in het neerzetten van volledig modulair onderwijs voor alle richtingen. Net zoals ik evenmin geloof in volledig digitaal onderwijs of puur klassikale curricula. Het gaat om de ideale mix. Een mix die aansluit bij de behoeften van studenten”

Diverse doelgroepen
En dan zijn er nog de verschillende doelgroepen. ”Precies. Er is een groot verschil tussen de 17- of 18-jarige die bij Zuyd begint met een bachelor en een werkende volwassene die naast een drukke baan een opleiding volgt. Binnen deze laatste categorie zie je ook weer een grote diversiteit. Sommigen volgen bepaalde vakken om bij te blijven met de ontwikkelingen in hun vakgebied. Anderen willen een stapje hogerop. Long Life Learning is niet in een paar hokjes te stoppen. Wij gaan uitzoeken waar flexibilisering nodig is en hoe dat vorm kan krijgen.”
 

Duaal traject
Flexibilisering in het onderwijs is natuurlijk niet volkomen nieuw, stelt Saskia ten overvloede. Ik durf wel te zeggen dat bijna alle opleidingen in Nederland er mee bezig zijn. ”Hier bij Zuyd heeft bijvoorbeeld de opleiding Accountancy een grote verandering doorgevoerd. Sommige studenten haakten af in het derde jaar, omdat ze op hun stageplek een baan kregen aangeboden. Mooi, een baan met leaseauto. Maar geen diploma, daar zijn wij weer niet zo blij mee. Daarom wordt er nu in de bachelor vanaf het derde jaar een duaal traject aangeboden. Een combinatie van werken en studeren met bijbehorend eindexamen.

Studenten en werkveld
"Een van mijn promovendi onderzoekt de wensen van studenten in de zorg en kijkt ook naar het werkveld en de behoeften die daar leven. Vanuit die behoeften zullen we flexibel onderwijs ontwerpen en kijken of dit effect heeft op studiemotivatie, studiesucces en of studenten daardoor meer de intentie hebben om in het beroep te blijven. Tegelijk moeten we natuurlijk ook kijken wat de gevolgen van flexibilisering zijn voor de onderwijsinstelling zelf. Voor de docenten, voor de ondersteuners, voor de ICT-systemen. Elke opleiding zal maatwerk willen bieden, maar het moet wel passen binnen het geheel. Dat vergt dan weer flexibiliteit van ons allemaal, mits die niet doorschiet. Flexibilisering is immers geen doel, het kan een middel zijn om beter onderwijs te verzorgen.”

Samenwerking UM
De leerstoel betekent ook een verdere verdieping van de samenwerking tussen Universiteit Maastricht en Zuyd. Saskia: ”Zeker. We onderhouden al innige contacten en delen veel ervaringen op verschillende niveaus. Flexibilisering is zo’n gezamenlijk thema. Beide instellingen kunnen en zullen profiteren van deze leerstoel. En uiteindelijk het hele onderwijs, want dat is de bedoeling van wetenschappelijk onderzoek.”

Beter onderwijs ontwerpen
Hoewel Saskia pas op 21 maart haar UM-toga aantrekt om haar oratie uit te spreken, begeleidt ze al volop verschillende promovendi zoals ze ook bij de Open Universiteit deed, en is ze al bezig met de inhoudelijke invulling van de leerstoel. ”Ik heb het bouwen aan beter onderwijs niet losgelaten en wil ook steeds de diepte in om inzicht in vraagstukken te krijgen en zaken te begrijpen. Heel belangrijk is nu eerst het uitvragen wat de student zelf verlangt als het gaat om flexibel onderwijs. Waarmee kunnen we de student uitdagen en vooral gemotiveerd houden? Dat geldt van jong tot oud. Hoe belangrijk ís flexibiliteit voor jou? Zit dat in de tijdstippen van de lessen? De keuzemogelijkheden voor bepaalde vakken of minoren? De online faciliteiten? Begeleiding? Tentaminering? Ik kan me zo voorstellen dat studenten met een baan graag lesmateriaal en cases willen bestuderen die aansluiten bij hun werk in de praktijk en dat studenten in een voltijdsbachelor ook graag een afwisseling met online en fysiek onderwijs zouden ambiëren. Onderwijsinstellingen kunnen op die behoeften inspelen. Maar het ontwerpen van flexibel onderwijs is vervolgens geen sinecure. In mijn rede geef ik handreikingen voor het ontwerpen van flexibel onderwijs en het model dat ik uitwerk moet docenten en ontwikkelteams een kijkkader geven.”